Uitbuiting
Een groot Nederlands bedrijf exploiteert mijnen in Afrika, waar onder andere het zeldzame erts Coltan wordt gevonden. Dit Coltan is essentieel voor de productie van smartphones, laptops en spelcomputers en dus veel geld waard. Als de oprichter van het bedrijf overlijdt, leidt de opvolging tot een nietsontziende machtsstrijd. Debuterend thrillerauteur Wouter Helders gebruikt zijn ervaring als journalist in dienst van het ministerie van Defensie om van het verhaal over exploitatie en uitbuiting van Afrika een spannende thriller te maken. Hij won er onlangs de Hebban-debuutprijs voor.
Het verhaal van ‘bloeddiamanten’ mag bekend worden verondersteld: om de strijd van rebellen tegen machthebbers – of juist van machthebbers tegen de rebellen – te financieren, worden diamanten door gevangenen of slaven opgegraven en voor een appel en een ei verkocht aan foute handelaren. Of geruild voor wapens en munitie. De legale handel probeert het tevergeefs te bestrijden. De illegale handel gaat gewoon door. Zelfs grote en bekende films over de ellende in Afrika heeft het tij niet doen keren.
Diamanten zijn echter niet de enige ‘plaag’ van Afrika. En is ook nog Coltan. Een veel minder bekend erts, maar minstens net zo waardevol, omdat het wordt gebruikt voor de productie van de mobiele telefoons, laptops en spelcomputers. Dus rijke investeerders verdringen zich om een deel van de buit binnen te halen. Legaal of illegaal.
In Machtsstrijd van Wouter Helders is een Rotterdams bedrijf op jacht naar Coltan. Als het kan op de legale manier. Als dat niet gaat dan via steekpenningen aan Congolese ministers. Hoofdrolspeler Chris Hurkman werkt al jaren voor het bedrijf dat ooit door zijn vader en diens zakenpartner De Graaff is opgericht. Als De Graaff zelfmoord pleegt, brandt de strijd om het bedrijf – en de reserves Coltan – los. Tegelijk is een Vlaamse journaliste op het spoor gekomen van corruptie en illegale mijnbouw in de Congo door het Rotterdamse bedrijf. Van deze verschillende elementen heeft Wouter Helders een prima thriller gemaakt.
Maar is wat er in Machtsstrijd staat allemaal onsproten aan de fantasie van de schrijver?
Wouter Helders: ‘Nee, zeker niet. De setting van het verhaal is reëel. Ik heb wel enige ervaring met Afrika. Voor mijn studie internationale ontwikkeling, een onderdeel van sociale geografie, heb ik vier maanden stage gelopen in Oeganda. Het buurland van Congo waar een belangrijk deel van Machtsstrijd zich afspeelt. En voor mijn werk bij het departement van Defensie ben ik al meerdere keren in Mali geweest. Het probleem van de uitbuiting, de illegale handel, bestaat echt. Zoals gezegd, de setting is reëel, maar ik heb er zelf natuurlijk wel veel bijgehaald. Misschien komt die kennis ook wel door de ervaring die ik heb opgedaan door missies van Defensie in Afghanistan en Mali waar ik ben geweest’.
Is het zo erg gesteld in Afrika met uitbuiting door bedrijven en zelfs door de rijke landen?
Wouter Helders: ‘Wat ik er van weet en wat ik heb gelezen in boeken en gezien in het nieuws, zou je bijna kunnen spreken van een vorm van neokolonialisme. Neem bijvoorbeeld Mali. Dat is een voormalige Franse kolonie. Toen de Fransen zich uit dat deel van de wereld terugtrokken, hebben zij landen gedwongen de West Afrikaanse Franc in te voeren. En de Fransen dwingen de landen nog steeds het geld te stallen op Franse banken. En maar betalen als zij geld willen opnemen. Daarnaast worden aanbestedingen van grote werken in beginsel aan Franse bedrijven gegund. En waarom Frankrijk ingreep in Mali toen Toeareg rebellen oprukten? Op de grens van Mali en Niger wordt uranium gevonden. Dat gebruiken de Fransen in hun kerncentrales. Olie is niet de enige drijfveer om in te grijpen. Het zijn vooral de Britten en de Fransen die veel invloed hebben in Afrika. Maar Nederland heeft natuurlijk ook boter op het hoofd. Kijk maar naar Shell en Nigeria’.
En de corruptie?
Wouter Helders: ‘Dat speelt ook mee in mijn boek. Kijk naar de feiten: twee procent van de mensen in de landen in Afrika wordt heel erg rijk. Families, vriendjes, de kleine kring van de elite’.
Hoe komt een sociaal geograaf eigenlijk bij het ministerie van Defensie terecht?
Wouter Helders: ‘Na mijn studie ben ik bij een bank gaan werken. Ik wilde een verschil maken in de wereld, misstanden aanpakken. Dat kon beter in een groot bedrijf dan in een NGO (een ‘non gouvernmental organisation is een organisatie voor ontwikkelingssamenwerking als Cordaid of OxfamNovib, red.). Dat was mijn naïviteit, weet ik nu. Na twee jaar stond de bankenwereld me tegen. De winst maximalisatie in plaats van de klant is koning, zoals ze altijd zeggen. Ik ben toen gaan doen wat ik echt leuk vond en dat was de postdoctorale opleiding journalistiek aan de Erasmusuniversiteit in Rotterdam. Bij die opleiding komt er wekelijks iemand uit de praktijk langs. Zo kwam er ook iemand van Defensie praten over de bladen die het leger maakt. Ik heb altijd wat met Defensie gehad dus ik dacht gelijk: dat wil ik gaan doen. Ik heb gesolliciteerd en gelukkig ben ik aangenomen. Ik werk er nu al zeven jaar als militair journalist en schrijf voor onder andere de Defensiekrant. Daarvoor ben ik ook op uitzending geweest. Naar de missie in Kunduz, Afghanistan, en meerdere keren naar Mali’.
En dan nu een boek geschreven. Waar haal je de verhalen vandaan?
Wouter Helders: ‘Ik ben gek op verhalen. Series, boeken, films, dat doet er niet toe. Ik heb ook veel fantasie. Ik heb schrijven altijd leuk gevonden vanaf de opstellen op de middelbare school. Schrijven ben ik altijd blijven doen’.
Een jonge journalist bij een ministerie, uitzendingen, een vriendin, een jong kind. Wanneer kom je dan aan schrijven toe?
Wouter Helders: ‘Ik woon in Soest en werk in Den Haag. En zoals alle ambtenaren moet ik verplicht met de trein naar mijn werk en terug. Ik heb dus elke keer een uur in de trein. Dat is de tijd die ik gebruik voor mijn boek. Ik bedenk het plot, de personages en ik doe het schrijfwerk in de trein. Mijn boek moest een thriller worden, omdat ik zelf heel erg va thrillers houd. Ludlum, Frederick Forsyth. En de Scandinavische schrijvers zoals Jo Nesbø en Adler. Mijn volgende boek zal een vervolg zijn op Machtsstrijd. Met dezelfde hoofdpersonen en hetzelfde Rotterdamse bedrijf. Het speelt zich voornamelijk in Mali af. En het derde boek heb ik ook al in mijn hoofd zitten’.
Een trilogie? Blijf je dan wel bij Defensie werken? Is daar nog tijd voor?
Wouter Helders: ‘Ik sta voor de Hebban thrillerprijs bij de laatste zes. Maar ook al zou ik winnen, en die kans is natuurlijk klein, dan kan ik in Nederland nog steeds niet leven van de opbrengst van mijn boek of boeken. Dan had ik als Amerikaan geboren moeten worden. Het is wel leuk om het allemaal mee te maken. De aandacht, de spanning van een prijs, gevraagd worden om een column te schrijven voor een weblog. Ik heb niet de illusie dat ik er rijk van zal worden. Het is meer een leuke hobby’.
Bestel dit boek direct van de uitgever via deze link.