Waardering:

conclaafSixtijnse kapel

De koning is overleden, leve de nieuwe koning. Zo simpel gaat het niet in de Rooms-Katholieke kerk. Als een paus is overleden, komen de kardinalen bij elkaar om een nieuwe kerkelijk leider te kiezen. De 120 mannen – meestal op gevorderde leeftijd – blijven opgesloten in de beroemde Sixtijnse kapel tot zij het eens zijn. Thrillerauteur Robert Harris geeft de lezer een kijkje achter de hermetisch gesloten deuren van het Vaticaan in zijn nieuwe boek: Conclaaf.

Robert Harris
Robert Harris

Het Vaticaan schrikt wakker: de paus is onverwachts overleden. Een conclaaf moet bijeen komen waar de bijna 120 kardinalen een opvolger aanwijzen. Voor die bijeenkomst is de beroemde Sixtijnse kapel al eeuwenlang de aangewezen vergaderzaal. De deuren gaan dicht, de sleutel knarst in het oude slot. Er is geen weg meer terug. De bijna 120 kardinalen van de katholieke kerk blijven opgesloten tot er een nieuwe paus is gekozen. Het ritueel is helemaal beschreven. Van de sokken tot het kalotje, alle kleren die de heren dragen, liggen vast. Net als welke gebeden wanneer moeten worden opgezegd, hoeveel stemmingen er per dag moeten worden gehouden en in welke volgorde de kardinalen naar voren mogen komen om hun stem uit te brengen.
De deken van de kardinalen is de voorzitter van de vergadering en hij moet leiding geven aan zijn collega’s. Iedereen is gelijk en kan worden gekozen, maar dat is slechts theorie. Natuurlijk zijn er kanshebbers, kardinalen die goed liggen bij de vergadering, kerkleiders die anderen mooie posten beloven als zij op hem stemmen. Er zijn intriges, valsspelers, net als overal waar de macht moet worden verdeeld.
Robert Harris beschrijft in Conclaaf een pauselijke verkiezing in een niet nader genoemde toekomst, waar verschillende kanshebbers alles doen om te winnen. Conservatieven tegenover progressieven, Italiaanse kardinalen tegenover kerkleiders uit de derde wereld. Onder de beroemde fresco´s van de Sixtijnse kapel vechten de kardinalen om de macht. ‘Ik weet zeker dat er allemaal intriges spelen bij de verkiezing´, vertelt Harris. ´Als geïnteresseerde in politiek, macht en in machthebbers, ben ik ook nieuwsgierig geworden naar wat er in de Sixtijnse kapel gebeurd. Na een dag onderzoek naar het conclaaf wist ik al meteen: hier zit een goed verhaal in’.
De auteur zag op de televisie de verhalen over twee conclaven. Die van 2005 met de verkiezing van Ratzinger als paus Benedictus XVI en vervolgens die van 2013, waar Jorge Mario Bergoglio, aartsbisschop van Buenos Aires, is gekozen als paus Franciscus. Na het conclaaf van 2005 is een dagboek van een kardinaal verschenen, die Harris tot verder onderzoek aanzette. De schrijver sprak verder met een Engelse kardinaal. ‘Ik moest het wel zelf bedenken en het blijft fictie’, stelt de schrijver, ‘maar in grote lijnen is het boek correct en gaat het er achter de gesloten deuren zo aan toe’.

Zijn de kardinalen helemaal afgezonderd tijdens een conclaaf, zoals de regels voorschrijven?
‘Ja ze zijn behoorlijk goed geïsoleerd. Maar natuurlijk zijn er helpers die de deuren dicht doen, die vertellen kort wat er buiten gebeurt. Ze zijn niet helemaal afgesneden van de wereld. Natuurlijk wordt er gekletst. En als er een noodsituatie is, zoals in het boek voorkomt, krijgen de kardinalen dat wel mee’.

Wat is er zo interessant aan het conclaaf?
‘Ik ben altijd al geïnteresseerd in politiek, in macht en machthebbers. En het conclaaf is het oudste, meest geheime vergadering. Er is een goed verhaal van te maken. De hoofdrolspelers zitten op één plek, er is een duidelijke afbakening in de tijd, het is geheimzinnig. Maar alles is voorgeschreven. Welke kleren ze dragen, welke gebeden wanneer moeten worden opgezet, in welke volgorde ze stemmen. Het is een heel goed uitgewerkte verkiezing waarbij door telkens opnieuw te stemmen iemand een twee derde meerderheid achter zich moet zien te krijgen. De mensen kennen elkaar, ze zitten naast elkaar in de kapel en uiteindelijk moeten ze toch een beslissing nemen, een compromis zoeken want de deuren gaan pas open als ze er uit zijn’.

Staat er veel op het spel en duurt het daarom zo lang?
‘De macht van de paus is absoluut. Het is de vertegenwoordiger van Christus op aarde. Hij beslist alles in de katholieke kerk. Benoemt kardinalen, bepaalt wat wel en niet mag. Alle kardinalen moeten blijven volhouden dat zij geen paus willen worden. Dat willen ze natuurlijk wel, maar wie dat zegt, is meteen kansloos. Van belang is dat de kerk in verandering is. De macht in de kerk verschuift van de eerste naar de derde wereld, waar veel meer gelovigen zijn. Dat betekent ook een heel andere cultuur in de houding ten opzichte van homoseksualiteit of de mening over de positie van de vrouw in de kerk’.

U beschrijft het conclaaf tot in de kleinste details inclusief de twijfels over het geloof van enkelen.
‘Je moet het van binnen beschrijven. Dat kan niet anders. Ik heb een Engelse kardinaal gesproken, die vertelde dat hij op latere leeftijd twijfels kreeg over het geloof. Dat dilemma heb ik in het boek meegenomen in mijn centrale personage, kardinaal Lomeli. Hij is intelligent, loyaal aan de kerk maar ook met twijfels over het geloof. Er moet volgens mij altijd geloof zijn in een religie en dat betekent twijfel. Er kan geen zekerheid zijn, want er is geen bewijs’.

Hoe staat u zelf tegenover het geloof?
‘Ik ben geen religieus mens. Maar door het schrijven van dit boek ben ik wel gaan nadenken over het geloof. Ik sta nu met meer sympathie tegenover de katholieke kerk. Je kan een boek als het conclaaf niet als overtuigd atheïst schrijven. Je moet toch enige sympathie hebben voor het geloof. Anders wordt het te afstandelijk. Ik ben zelf geen lid van een kerk. Niet gedoopt. Ik moest dat maar zelf beslissen als ik ouder was, zei mijn vader. Mijn vrouw gaat wel naar de kerk, is ook gedoopt. Wij zijn in de kerk getrouwd en de kinderen zijn gedoopt. Ik hou wel van de tradities van de kerk, van de muziek. Ik hoop dat als het zo ver is dat er een vriendelijke dominee is die mij wil begraven. Nee, niet de katholieke kerk, de Church of England, dat spreekt vanzelf’.

logo_cargoBestel direct van de uitgever via deze link.